گرانیت سبز نایین
گرانیت گل پنبه ای نطنز
گرانیت آبرنگی
گرانیت جلگه ای
اگر موقعیت معادن سنگهای تزئینی از قبیل مرمریت ، مرمر ، تراورتن ، سنگ آهک ، گرانیت را بر روی نقشه ایران مشخص کنیم گسترش این معادن روندهای مشخصی را نشان می دهد . این روندها حکایت از همخوانی و همزادی زمانی و ژنتیک سنگها می کند .
واضح ترین روند مربوط به گسترش معادن مرمر چشمه ای و تراورتن است که در طول یک نوار شمال غرب – جنوب شرق سراسری ایران از گوشه شمالغرب کشور تا مرز پاکستان کشیده شده است . این نوار به جهت گسترش آتشفشانها و چشمه های آبگرم و خطوط تکتونیکی فعال جوان ( پلیوس تا زمان حاضر ) به نام نوار داغ مرمر چشمه ای و تراورتن پلیو – کوارتز سراسری ایران نامیده شده است .
بعضی از ذخایر دیگر معدنی ایران ، از جمله انرژی درون گرمائی ، ذخایر مس پورفیری ناحیه کرمان ( مثل سرچشمه ) نیز در ارتباط با این نوار داغ معرفی شده اند .
روندهای مشخص دیگر روند مرمریتی به نام نوار سنندج _ سیرجان است که طبقات مرمر دولومیتی در یک مجموعه دگرگونی – ولکانیکی میان لایه ای همراه با شیست سبز ، لاواهای اولترابازیک و محصولات پیروکلاستیکی مربوط به ولکانیزم بازیک و اولترابازیک در یک مجموعه افیولیتی قرار گرفته اند . در این نوار ارزنده ترین ذخایر شناخته شده مرمریت ایران چه از نظر ذخیره و چه از نظر کیفیت واقع می شوند . سن مجموعه دگرگونی – ولکانیکی در بر گیرنده افق های مرمریت به پرموتریاس تا پالئوزوئیک بالا نسبت داده می شود . نوار فرعی مشابهی در خراسان قرار دارد .
در کربناتهای کرتاسه میانی ، نیز گروه نسبتا” بزرگی از معادن مرمریت و سنگ سیاه (اوشن بلک و اسپادانا سیلک رامشه ) قرار دارند که در محدوده ای مستطیل شکل با روند نزدیک به شرقی – غربی از جوشقان تا کرمان گسترده شده است . مجموعه ای از مرمریت ژوراسیک – کرتاسه در شمال شرق باختران نیز جزء ذخایر قابل ذکر است .
آهک های آسماری و قم در بخش وسیعی از کشور ، در اطراف کویر مرکزی و بر روی نوار باریکی بین اسلام آباد غرب و در شمال آذربایجان غربی ذخایر قابل توجهی از مرمریت را در بر گرفته اند .
ذخایری از سنگهای آذرین مثل گرانیت در گوشه و کنار ( همدان ، ماسوله ، مشهد ) قرار دارند .
گرانیت ها و توده های نفوذی در ایران که محصول فاز تکتونیکی کیمرین پسین هستند عبارتند از :
۱- گرانیت – پگماتیت تورمالین دار در شرق ماسوله
۲- گرانیت بین راه انزلی و آستارا
۳- دیوریت های شمال ده بید نزدیک سیرجان
۴- توده گرانیتی وسیع شیرکوه در یزد
۵- توده گرانیتی کلاه قاضی در جنوب اصفهان
۶- دیوریت – سینیت های آلمو تولاق ( شمال شرقی توده الوند همدان )
۷- گرانو دیوریت های گلپایگان
۸- توده های نفوذی ( از گابرو تا گرانیت ) در جنوب غربی شهر بابک
توده های نفوذی مهم دیگری در ایران وجود دارند که محصول فاز لارامین هستند که این فاز از اواخر کرتاسه آغاز شده است . توده های نفوذی شامل گرانیت تا دیوریت که در نوار سنندج – سیرجان و در داخل سنگهای دگرگونی موجود در منطقه تزریق شده است نظیر توده های الوند ، ملایر ، گلپایگان و محلات و بروجرد
همچنین حرکات تکتونیکی پیرنه که بین ائوسن و الگوسن وجود داشته است توده های نفوذی را ایجاد کرده است . بسیاری از توده های نفوذی اطراف تهران ( مانند گرانیت قصر فیروزه – سینیت لواسان ، دیوریت سد کرج ، گابروی مبارک آباد ) گرانیت کوههای طارم – قره داغ که اکثرا” توفیقهای سبز البرز را قطع می نمایند و همچنین توده های نفوذی ترود ، کاشمر ، فردوس ، زاهدان و خاش در همین زمان به وجود آمده اند .
بخشی از توده های نفوذی نطنز نیز که اکثرا” با فعالیت آتش فشانی ائوسن ، در ارتباطند در این فاز تشکیل گردیده اند .
در ضمن حرکات پلیو – پلئیستوسن یا حرکات پاسادنین گرانیت های جدیدی مانند گرانیت سفید علم کوه در البرز را ایجاد کرده است .
دکتر مؤمن زاده در مقاله ای تحت عنوان گسترش جغرافیایی – استراتیگرافی سنگهای تزئینی و نما در ایران ( سال ۶۷ ) ابتدا اطلاعات زمین شناسی و موقعیتی معادن فعال سنگ را در ایران جمع آوری کرده است و سپس این کانسارها را بر اساس نوع سنگ تزئینی ، موقعیت لیتواستراتیگرافی و پترولوژیکی مجموعه سنگهای در بر گیرنده آنها به هفت گروه اصلی تقسیم بندی کرده است :
۱- کانسارهای مرمریت مجموعه دگرگونی – ولکانیکی پالئوزوئیک و پرموتریاس
۲- کانسارهای مرمریت ژوراسیک – کرتاسه
۳- کانسارهای مرمریت و آهک کرتاسه ( نوع لاشتر – نجف آباد )
۴- کانسارهای مرمریت مجموعه اقیولیتی آمیزه رنگین کرتاسه بالائی و ترسیر
۵- کانسارهای آهکی و مرمریت سازندهای قم – آسماری
۶- کانسارهای مرمر اونیکس و تراورتن پلیو – کوارتز
۷- کانسارهای سنگهای آذرین معروف به گرانیتی
سپس شرح اجمالی هرزون و هر دسته از کانسارها بر اساس مشخصات زمین شناسی سنگهای در بر گیرنده و نوع سنگ ارائه نموده است :
۱- معادن مرمریت مجموعه دگرگونی – ولکانیکی پالئوزوئیک بالا و پرموتریاس
بیشتری و مهمترین ذخایر شناخته شده مرمریت کشور در بخش مورد بحث بر روی دو نوار مجزا از یکدیگر شامل یک نوار اصلی شمالغرب – جنوب شرقی درزون سنندج – سیرجان و یک نوار فرعی در خراسان واقعند . نوار اول را به جهت اینکه از سنندج شروع و به سیرجان ختم می شود به این نام خوانده اند و نوار خراسان را به همین دلیل ، مشهد – قائن می نامند .
لیتولوژی سنگهای در بر گیرنده معادن مرمریت عمدتا” عبارت است از تناوبی از شیست سبز ، آمفیبولیت ، مرمر دولومیتی یا آهکی ، فیلیت ، سریسیت ، سرپانتیت ، گینس ، گرانیتوئیدگابرو .
پیروکسینت و دیگر سنگهای اولترامافیک و اولترابازیک که در حقیقت یک مجموعه افیولیتی را تشکیل می دهد . آنچه به عنوان مرمریت مورد استفاده قرار می گیرد لایه ها و عدسی های بزرگ و کوچک مرمریت دولومیتی و آهکی است که به تناوب در ستون استراتیگرافی مجموعه افیولیتی تکرار شده است . سنگ مورد استفاده عبارت است از کربنات کلسیم و منیزیم که نسبت منیزیم به کلسیم در بخش های مختلف متفاوت است . در نوار سنندج – سیرجان بیشتر ذخایر مرمریت در حقیقت دولومیت سفید و خالصی هستند که گاهی علاوه بر ارزشی که از نظر سنگ نما و تزئینی دارند به عنوان دولومیت خالص ( نسوز ، پودر دولومیت و ۰۰۰ ) نیز ارزنده اند . در بعضی بخش ها نیز مقدار منیزیم در حدی نیست که دولومیت تشکیل شود .
درجه کریستالیزاسیون : از نظر کریستالیزاسیون محصولات این دو نوار عبارتند از کربنات کریستالیزه با درجات کریستالیزاسیون متفاوت از درشت بلور تا ریز بلور . در واقع سنگهای رسوبی فاقد کریستال هستند و کریستالیزاسیون محصول فرآیند دگرگونی در سنگ می باشد . دگرگونی باعث می شود که بلورها رشد کنند و سنگ دوباره کریستالیزه شود .
در اینجا با اینکه سنگهای رسوبی داریم اما به دلیل اینکه نوع تشکیل آن به شکلی است که در هنگام رسوبگذاری و دیاژند تغییراتی ایجاد می شود که یک نوع خالص دگرگونی خفیف در سنگ ایجاد می شود . بنابراین این سنگها با اینکه رسوبی هستند و در اثر رسوبگذاری ایجاد شده اند و قاعدتا” نباید کرستال داشته باشند . دارای کریستالهای ریز تا درشت هستند .
درجه کریستالیزاسیون یعنی ریز یا درشت بودن دانه های کریستالی به درجه خلوص و یا داشتن ناخالصی در موقع رسوب گذاری و در مرحله دیاژنز بستگی دارد . به طوری که اگر لجن کربنات در محله رسوب از آب دریا ، در طول زمانی قابل توجه با درجه خلوص زیاد انباشته شده باشد و ضخامت های چند سانتی متری یا چند متری از کربنات یکدست و خالصی را تشکیل دهد . در مرحله دیاژنز رشد کامل کریستالها حاصل شده و تحولات بعدی از جمله دگرگونی عمل کریستالیزاسیون را بهبود می بخشد . بدین معنی که کربنات کاملا” خالص که در اینجا وجود دارد با توجه به طول زمان طولانی ، فرصت کافی دارد که بلورهای خود را رشد دهد و بدین ترتیب بلورهای درشت تشکیل می شود .
در صورتی که لجن کربنات خالص نباشد به دنبال تحولات فصلی ، سالانه و یا دوره ای ناشی از شرائط اقلیمی و یا تحولات ولکانیزم دریائی ، از قشرهای خالص تر و ناخالص به صورت یک در میان تشکیل شده باشد و این قشرها نازک باشند وجود همین ناخالصی ها عملا” کریستالیزاسیون را مختل می کند و عمل کریستالیزاسیون به صورت کامل انجام نمی شود و بلورها ریز دانه می شوند ( در واقع یکی از بهترین راه های جلوگیری از کریستالیزاسیون و رشد یکدست در یک مجموعه ورود ناخالصی در آن می باشد ) سپس در مرحله دیاژنز و سنگ شدن ، علاوه بر عمل کریستالیزاسیون ، عمل چین خوردن درون لایه ای و فشرده شدن و تغییر حجم طبقه لجن در حال سنگ شدن نیز انجام می گیرد و لایه های ظریف با خصوصیات مختلف کربنات خالص و ناخالص را چین موجی داده و بافت زیبایی را ایجاد می نماید که در واقع بعضی مرمریت های مطبق مثل مرمریت خلج مشهد از این دسته می باشند .
این تحولات دیاژنز در واقع خود نوعی دگرگونی خفیف می باشد که در حین تشکیل رسوبات رخ می دهد و شدت آن بستگی به نوع رسوب و شرایط محیطی دیاژنز دارد .
در مجموع برای تشکیل سنگهای مورد بحث در نوارهای فوق ، وجود فاز دگرگونی الزامی نیست بلکه درجه خلوص لجن کربناتی و مراحل دیاژنز و درجه ناخالص ها برای درجه های شدید و خفیف کریستالیزاسیون کافی می باشد .
منبع: کتاب راهنمای سنگ ایران سال 1382
سنگهای نما (داخل و خارج) باید بدون ترک، شیار، شکستگی ورگه‌های سست، پوسیدگی، خلل و فُرَج باشد. سنگ خوب سنگی است که جاذب آب زیاد نبوده و تحمل بالایی در مقابل محیط‌های طبیعی، شیمیایی و سایش داشته باشد. بیشتر خریداران سنگ ساختمانی تنها به توصیه دیگران و با فاکتور ظاهری خرید می‌کنند و در نهایت از سنگ خریداری‌شده رضایت ندارند. اگر خریداران به دنبال یک محصول یکدست بدون بافت و رنگ هستند نباید به دنبال خرید سنگ باشند، سنگ یک محصول با بافت و رنگ طبیعی است.
سنگ بدون ترک باید صدای شبیه به صدای شیشه بدهد برای این کار چند ضربه با یک شی فلزی به سنگ بزنید. اگر صدای شفاف شیشه داد این سنگ بدون ترک، پوسیدگی و… است.
در خرید سنگ ساختمانی باید به فضای ساختمان که قصد نصب سنگ در آن رادارید توجه کنید. هر سنگی مناسب مکان خاصی
است. به‌طور معمول فضاها برای نصب سنگ به سنگهای مناسب نمای خارجی، نمای داخلی، کف پله و پاگرد، کف فرش فضاهای داخلی مسکونی، کف فرش فضاهای داخلی تجاری و اداری، کف فرش بام و پیاده‌رو، سرویس بهداشتی، درپوش دیوارهای محوطه، حیاط و جان‌پناه بام و درنهایت سنگ روی کابینت و اپن تقسیم می‌شوند.
سنگهای نمای خارجی باید مقاومت بالایی در برابر گرما، رطوبت، سرما و اشعه UV نور خورشید داشته باشند. بنابراین بهترین نوع سنگ برای نمای خارجی باید تراورتن، گرانیت یا سنداستون باشد البته بهترین انتخاب برای نمای خارجی تراورتن است، زیرا این سنگ مقاوم و ارزان‌تر از گرانیت است. تراورتن به علت تخلخل رابطه خوبی باسیمان داشته و محکم به دیوار می‌چسبد و در نتیجه ماندگاری خوبی دارد.
سنگهای کم مقاوم با ظاهر زیبا می‌توانند بهترین گزینه برای نمای داخلی باشد. سنگ‌هایی مانند مرمریت، گرانیت، چینی و… به علت عدم تماس با ناملایمات جوی انتخاب مناسبی برای نمای داخلی است. البته برخی از مردم به علت رنگ ورگه‌های خاص تراورتن و سنداستون مایل هستند. از این سنگها در داخل ساختمان استفاده کنند که این مورد به‌هیچ‌عنوان اشکالی ندارد. این سنگها می‌توانند جلوه‌های بسیار زیبایی را در لابی‌ها، پاگردها، اطراف درب آسانسورها، دیوارهای راه‌پله، دیوارهای پارکینگ و… خلق کنند.
بهترین سنگ مورداستفاده در فرش سنگ کف ساختمان : بهترین گزینه برای این مورد مرمر است. سنگ منتخب برای کف فرش فضاهای داخلی تجاری واداری : برای این فضاها نیز مرمر بسیار مناسب است؛ اما برای این مکان‌ها باید از مرمر بسیار مرغوب استفاده کنیم، زیرا این مکان‌ها بیشتر از فضای خانه پاخور دارد.
|
تشعشعات طبیعی تولیدی از مصالح ساختمانی به ویژه سنگهای گرانیتی به گاز رادیو اکتیو رادون و تورون تبدیل و اگر این تشعشعات در فضای کاملا بسته ایجاد شود با تجمع در محیط به ریه انسان وارد می شود و با ماندگاری خود می تواند اثرات سویی در سلامتی انسان داشته باشد .
چنانچه سنگ بعد از طی مرحله برش، وارد دستگاه ساب شود، فرآیند پولیش آغاز می شود. ساب یا پولیش در سنگهای مختلف، شیوه ها و دستورالعمل های متفاوتی دارد.
ساب در گرانیت و چینی کاملا ً یکسان است و سنگ فقط با لقمه سابهای طراحی شده، سابیده و براق میشود ولی در مرمرها و مرمریتها قبل و حین ساب، بعضاً نیاز هست که کارهای خاصی روی سنگ انجام شود. چنانچه سنگ اصطلاحا ً خرد باشد، باید قبل از ورود به دستگاه ساب، «توری رزین» شود. به این صورتکه پشت سنگ مرمر یا مرمریت را با یک شبکه توری و ماده ای که به رزین یا چسب توری معروف است می چسبانند. این کار باعث می شود سنگ استحکام و یکپارچگی خود را حین عمل ساب و بعد از آن حفظ نماید.
سنگهای طبیعی برای پوشش کف یک فضا، بهترین گزینه هستند. زیرا مزیت هایی از جمله دوام بالا، ثبات رنگ، مقاومت در برابر خش پذیری، جلا پذیری مجدد، نظافت و نگهداری آسان و خواص فیزیکی مناسب همچون انتقال گرمای مناسب نام برد. در ساختمان های مجهز به سیستم‌های گرمایش از کف، سنگ های کف به سرعت منزل را گرم می کنند و پس از خاموش شدن دستگاه همچنان مدت ها گرما را حفظ می کنند. سنگ ها در تابستان بسیار خنک هستند و در زمستان سرد، به همین دلیل در صورت به کار بردن کفپوش سنگی، بهتر است برای گرم کردن فضای اتاق از سیستم گرمایشی در زیر سطح استفاده شود.
