مطالعه استیلولیت ها

رگه استیلولیتی عبارت است از سطحی مضرس با حفرات و برآمدگی‌های دندانه‌ای شکل که توسط درهم‌رفتگی با نفوذ متقابل مشخص می شود، به طوری که دندانه‌های یک طرف در حفراتی با ابعاد مشابه در طرف دیگر جای می‌گیرد. این سطوح در مقطع نازک شبیه به یک درز یا اثر سوزن گرامافون دیده می شوند. آنها در سنگ‌های آهکی و نیز مرمرها بسیار فراوانند و در سطوح صیقلی شده بسیاری از سنگ نماها به طور زیبایی مشاهده می شوند و در اغلب موارد با اکسید آهن – کلسیت و رس و غیره پر شده‌اند. توسعه استیلولیت ها توسط عواملی مانند ناهمگنی لیتولوژی کنترل می‌شوند، بدین معنی که افزایش ناهمگنی لیتولوژی یا وجود کربنات‌هایی با بافت ریزرخساره‌ای پکستون و گرینستون، باعث گسترش و تضرس بیشتراستیلولیت ها نسبت به سنگ های آهکی همگن‌تر با بافت ریزرخساره‌ای مادستون می گردد.

مطالعات نشان می‌دهد که سنگ آهک اینوسراموس‌دار از نظر میکروفاسیس یا رخساره های میکروسکپی دارای بافت پکستون است یعنی دارای عناصر اسکلتی متراکم شامل: روزن داران پلاژیک، الیگوستژینا و قطعات پوسته خارداران و اینوسراموس‌ها می‌باشد که در زمینه یا خمیره میکریتی (آهک دانه ریز) قرار می‌گیرند. این رخساره خود نوعی ناهمگنی لیتولوژی است.

روند توسعه استیلولیت به خوبی شناخته نشده است. شواهد مختلفی از هر دو مدل انحلال فشاری وابسته به رس‌ها و مدلی که نقش رس ها را بی تأثیر می‌داندارائه داده شده است که طی سلسله مطالعات آزمایشگاهی و صحرایی در منطقه مورد مطالعه در این تحقیق مورد بررسی قرار قرار می گیرد.

روش‌ها و اندازه‌گیری‌ها در مطالعه استیلولیت‌ها:

 

بر طبق مطالعات اندرو و رایلسباک (1997) میزان رس، تخلخل، نفوذپذیری و مواد باقی مانده از انحلال در اسید، در روند توسعه استیلولیت‌ها موثر است. همچنین عوامل و اندازه گیری‌ها مورفولوژی مانند ضخامت استیلولیت، دامنه و فرکانس دندانه‌های استیلولیت و غیره در مطالعه آن‌ها نقش بسزایی دارد. برای تعیین مقدار مواد نامحلول در سنگ میزبان استیلولیت، سنگ مزبور پودر شده، وزن آن اندازه گیری و در اسید کلریدریک یا محلول پرداخت‌گر دیگری از اسید استیک و هیدرواکسید سدیم با 5 PH = حل می شود. مواد باقی مانده به روش سانتریفوز جدا و بعد از خشک شدن آن وزن می‌گردد.

محاسبات رایانه ای نشان می دهد که میزان کم تخلخل و کاهش ناهمگنی‌های لیتولوژیکی دیگر، باعث تضرس کمتر استیلولیت می شود. آزمایش و تجزیه مواد نامحلول در اسید در سنگ میزبان استیلولیت حاکی از آن است که این درزه ها در سنگ هایی با میزان 2 تا 21 درصد وزنی از مواد نامحلول توسعه می یابند. این نتیجه نشان می دهد که رس نقش مهمی در افزایش استیلولیت‌زایی ندارد و فقط ممکن است باعث افزایش پدیده انحلال فشاری در بخش‌های از سنگ با نفوذپذیری کم، گردد.

 از نظر مورفولوژی استیلولیت‌ها در دو نوع موازی و متقاطع با لایه‌بندی، تقسیم‌بندی می‌گردند. نوع موازی با لایه‌بندی ضخیم‌تر و دارای تضرس کمتر است و حاصل فشار لایه‌های بالایی در قبل از فعالیت های تکتونیکی است. ولی استیلولیت‌های مورب حاصل انحلال فشاری ناشی از فشارهای بالقوه‌ای است که با تغییرات جهت همراهند و منشأ تکتونیکی دارند.

با توجه به فراوانی گسل‌ها و فعال بودن منطقه از نظر تکتونیکی و نیز وجود فشارهای ناشی از تداوم رسوبگذاری در واحد رسوبی آهک الیگوستژین‌دار، هم یافتی هر دو نوع استیلولیت در این سنگ‌ها امری بدیهی است.